Alergie w gabinecie stomatologicznym – jak zadbać o bezpieczeństwo pacjenta i personelu?

Współczesna stomatologia to nie tylko nowoczesny sprzęt i skuteczne materiały – to również konieczność zapewnienia maksymalnego bezpieczeństwa zarówno pacjentom, jak i personelowi. Coraz częściej gabinety spotykają się z problemem alergii kontaktowych i wziewnych – nie tylko u pacjentów, ale również u lekarzy, asystentek i higienistek. W tym artykule omawiamy najczęstsze alergeny, objawy, czas reakcji uczuleniowej i praktyczne wskazówki, jak przygotować gabinet do pracy z osobami uczulonymi.

 

1. Najczęstsze alergie w gabinecie stomatologicznym

- Lateks (naturalna guma kauczukowa)

To jeden z najczęstszych alergenów w środowisku medycznym. Uczulenie może dotyczyć zarówno pacjentów, jak i personelu medycznego. Alergia na lateks może być wywołana przez bezpośredni kontakt ze skórą (np. rękawiczki) lub przez wdychanie cząsteczek lateksu unoszących się w powietrzu (np. przy zdejmowaniu pudrowanych rękawic).

Objawy:

• Swędzenie, zaczerwienienie, pokrzywka

• Obrzęk dłoni, wysypka

• Astma, duszności, w skrajnych przypadkach – reakcja anafilaktyczna

- Środki do dezynfekcji i chemia gabinetowa

Alkohole, aldehydy, czwartorzędowe sole amoniowe, chlor i inne składniki chemiczne zawarte w preparatach do dezynfekcji powierzchni, narzędzi czy skóry mogą wywoływać podrażnienia lub alergie – zarówno kontaktowe, jak i wziewne.

Najczęstsze substancje uczulające:

• Aldehyd glutarowy

• Izopropanol

• Czwartorzędowe związki amoniowe

• Krezole, fenole

• Amoniak

Objawy:

• Rumień, świąd, suchość skóry

• Kaszel, pieczenie oczu, trudności w oddychaniu

- Akrylany i żywice kompozytowe

U stomatologów i asystentek, którzy pracują z materiałami światłoutwardzalnymi (kompozyty, laki, cementy), mogą wystąpić alergie zawodowe związane z kontaktowym zapaleniem skóry. Dotyczy to zwłaszcza nieutwardzonych monomerów.

- Pudry i substancje pomocnicze

Pudry w rękawiczkach, środki zmiękczające, substancje zapachowe w preparatach do rąk – to często niedoceniane źródła alergenów, które mogą powodować reakcje skórne i podrażnienia.

 

2. Po jakim czasie może wystąpić reakcja alergiczna?

Reakcja alergiczna typu opóźnionego (np. kontaktowe zapalenie skóry) może pojawić się po 12–72 godzinach od kontaktu z alergenem.
Natomiast reakcja typu natychmiastowego (np. pokrzywka, obrzęk, reakcja anafilaktyczna) występuje już po kilku minutach do godziny od ekspozycji.

 

3. Jak przygotować gabinet na pacjenta z alergią? Jakie produkty alternatywne wybrać?

- Wywiad przed zabiegiem

Zawsze warto zapytać pacjenta o znane alergie – zarówno na leki, lateks, jak i środki chemiczne czy materiały stomatologiczne. Warto mieć prosty formularz do wypełnienia przy pierwszej wizycie.

- Rękawiczki bezlateksowe

W przypadku alergii na lateks stosuj wyłącznie rękawiczki nitrylowe lub winylowe – dostępne w różnych rozmiarach i wariantach (tekstura, bezpudrowe). np. Rękawiczki S nitryl LIKE Blue 100szt.

- Alternatywne środki dezynfekujące

Wybierz preparaty o zmniejszonym potencjale uczulającym, bez aldehydów i fenoli, oznaczone jako „low allergenic” lub „skin-friendly”. Używaj rękawic ochronnych przy czyszczeniu powierzchni i zadbaj o dobrą wentylację.

• Mikrozid AF Liquid 10l. ADR UN 1987  |  - Nie zawiera aldehydów, QAV (czwartorzędowych soli amoniowych) ani barwników czy substancji zapachowych.
• Alpro MinutenSpray 1L ADR UN 1967 do szybkiej dezynfekcj - Nie zawiera aldehydów ani fenoli, co czyni go bezpiecznym w użyciu na powierzchniach wrażliwych oraz odpornych na działanie alkoholu
• Incidin Liquid spray 650ml.+pompka ADR/RID UN 1987 - Nie zawierający aldehydów, barwników i substancji zapachowych. 
• Medisept chusteczki do dezynfekcji rąk i powierzchni Cashmere - Nie zawiera aldehydów i fosforanów, za to zawierają glicerynę, która nawilżają i pielęgnują skórę dłoni
• Manisoft 0,5 l.płyn do mycia rąk - Dzięki pH 5,0 i braku mydła, jest odpowiedni dla osób z wrażliwą skórą.

- Ograniczenie kontaktu z alergenem

W przypadku personelu uczulonego na środki do dezynfekcji – wyznacz inne osoby do wykonywania tych czynności lub wyposaż pracowników w maski z filtrami oraz dodatkową ochronę skóry (np. rękawice długie lub z podwójną warstwą).

- Oznaczenia i instrukcje

Oznacz specjalnie strefy i środki używane dla pacjentów z alergiami. Przygotuj alternatywne zestawy do pracy (np. bezlateksowe, bezaldehydowe) i przechowuj je w osobnym miejscu.

 

Dodatkowe zalecenia

• Warto mieć w gabinecie zestaw przeciwwstrząsowy, zawierający adrenalinę, glikokortykosteroidy, antihistaminiki i maski tlenowe.

• Szkolenie personelu z zakresu pierwszej pomocy przy reakcji anafilaktycznej jest kluczowe.

• Prowadzenie dokumentacji alergii i oznaczenie karty pacjenta (np. „alergia na lateks”) może zapobiec błędom w przyszłości.

Podsumowanie

Alergie w gabinecie stomatologicznym to realne zagrożenie, ale przy odpowiedniej organizacji i świadomości można im skutecznie zapobiegać. Znajomość najczęstszych alergenów, właściwy dobór materiałów i reagowanie na pierwsze objawy uczulenia to podstawa bezpiecznej praktyki – zarówno dla pacjentów, jak i zespołu.